0
0
İBADET VAROLUŞUN bir neticesidir. Belki ibadet varoluşun ta kendisidir. Öyle ki her şey istese de istemese de fıtri olarak ibadet eder. Gökyüzü, yeryüzü ve içindeki her şey yaratıcısını varlığıyla tesbih eder. Varlık ve özellikle de hayat fiili bir ibadettir. “Ol” emrine “oluvermek” ile mazhar olan bütün varlıkların varoluşsal ibadetleri söz konusudur. İnsan da –mümin olsun kafir olsun– varlığıyla ibadet eder lakin ondan iradi ve teklifi olarak da kalp, akıl, dil ve kalıbıyla özel ibadet etmesi de istenmiştir. Fakat ondan istenen öyle bir ibadettir ki bütün varlığın rengarenk ibadetlerinin bir haritası, çekirdeği, fihristi, özü, özeti olmasıdır.
İnsanın ibadetine külliyet kazandıran iki ana unsur vardır: Birincisi vicdanındaki niyetinin kuşatıcılığıyla (külli niyet) bütün varlıkların –meleklerden balıklara, yıldızlardan zerrelere, arştan ferşe– ibadetlerini Allah’a (Mabud-i Bilhak) takdim etmesidir. İkincisi de dimağındaki tefekkürünün sınırsızlığıyla (hadsiz itikad) Allah’ın hiçbir ibadete muhtaç olmadığını ve mutlak manada müstağni (Müstağni-i Alelıtlak) olduğunu bilinçli bir şekilde ilan etmesidir.
İbadetin emrediliş hakikatine dair genel bir çerçeve çizmek gerekirse insanın kendisi, toplum hayatı, kainat, ahiret ve yaratıcısına bakan yönlerden birçok hikmetlerinden bahsetmek mümkündür.
Öncelikle ibadet insanın kendisi içindir. Bedenin maddi ihtiyaçları olduğu gibi ruh, akıl, kalp, sır gibi bildiğimiz ve bilmediğimiz nice latifelerin de manevi ihtiyaçları vardır. Başta namaz olmak üzere tüm ibadetler insanın muhtaç olduğu manevi rızık sofralarıdır. İbadetler ruhun nefesi, kalbin gıdası, aklın ışığı, vicdanın ab-ı hayatı, hevanın ilacı ve nefsin devasıdır.
İbadetler toplum hayatını hem ayakta tutar hem de tadil edici etkisiyle güçlü kılar. Mesela namaz farklı yaş, sosyal statü, etnisite, kültür ve eğitim seviyesinden insanı ilahi huzurda bir araya getirir, eşitler, kardeş kılar. Zekat ibadeti zengin ve fakirler arasında fıtri köprüler kurar. Oruç ibadeti toplum hayatını sarsan ve çatışma zeminine dönüştüren hayvani hırsları zayıflatır, insanı melekleştiren yüksek hisler ve güzel ahlaka dayanan ilişkileri de güçlendirir.
İbadetler sayesinde kainat ve içindeki tüm varlıkların ibadetleri fark edilir ve anlaşılır. Hiçbir şeyin boşu boşuna yaratılmadığı sırrına vakıf olunur. Hatta kainatta şahit olunan hiçbir hal ve fiil anlamsız ya da gereksiz değildir. İbadet eden biri kainatı büyük bir mescid (mescid-i ekber) olarak görür. Her varlık da kainat mescidinde bir sacid (secde eden), bir müsebbih (tesbih eden) ve bir abid (ibadet eden) mahiyetine bürünür. Buna binaen ibadet edenin nazarında varlıkların gerçek değeri, rütbesi, şerefi ortaya çıkar. İbadetsizlik ise bütün kainata hem hürmetsizlik hem de onları anlamsızlıkla küçümsemek ve önemsizleştirmek manasını taşımaktadır.
İbadetlerin emrediliş hakikatinin en büyük bir hakikati de ahiret hayatına bakmasıdır. Sonsuz hayatı kazanmak ve hak etmek için dünyaya gönderilen insanoğlunun ruhani inkılabı (kömür kalp/elmas kalp) ibadet ateşiyle kavrulduğunda ortaya çıkar. Mademki dünya bir imtihan yeridir öyleyse insan ilahi emir ve yasaklarla imtihan edilecektir. Allah’ın emir ve yasaklarına iman ve ibadet ile muhatap olanlar için Cennet vaat edilmiş, inkar ve isyan ile mukabele edenler için ise Cehennem hazırlanmıştır. Yani ibadetler ahiret cihetiyle Cennet ve Cehennem turnusolüdür. Ahirete gitmeden dünyayı cennete çevirmenin vesilesidir.
İbadetin en büyük bir hikmeti ise insanın kendisini ve her şeyi var eden yaratıcısına muhatap olmasını, derdini ve arzularını dile getirmesini, minnet ve şükrünü takdim etmesini ve yetmiş bin perdeyi katederek ilahi huzura çıkması gibi şerefleri kazandırmasıdır. İmam-ı Rabbani’nin yorumuyla namaz ibadeti Cennetteki Allah’ı görme (rüyetullah) makamının dünyadaki numunesidir. Aslında her bir ibadet insan için küçük bir miraç (miraç-ı asgar) hükmüne geçebilir. İbadetler insanı kesretin kaosundan (kesret) kurtarmak suretiyle vahdetin sükunet ve huzurunun göklerine çıkarabilir.
