0 0
Read Time:4 Minute, 7 Second

Medeniyet, şehirliliktir. Belki de tek kelimeyle insanlıktır. Bir toplumun ahlak, hukuk, ilim, sanat, sosyal hayat, ekonomi, siyaset, teknik bakımından insaniyete yaraşır bir yaşayış içinde olmasıdır. Bediüzzaman’ın tabiriyle medeniyet “şimendifer-i kemalat”tır.[1] İlmi, ahlaki, hukuki, siyasi, teknik her türlü kemalat vagonunu çeken bir tren misalidir.

İnsan, “medeni-i bittab”dır. Fıtrî olarak medenîdir. Yalnız kendisi için değil, toplum için, insanlık için yaşamaktır, medeniyet. Bu sebepten medeniyetin düşmanı “fikr-i infiradî” ve “tasavvur-u şahsî” anlayışıdır. [2]İnsanların en hayırlısı onlara faydalı olandır” hadisi insanlığı medeniyete teşvik eden en tesirli hakikatlerden biridir.

İnsanlık medenileşme yolunda beş devir (1-vahşet ve bedevilik, 2-memlukiyet, 3-esirlik, 4-ecirlik, 5- malikiyet ve serbestiyet) geçirmiştir. [3] Her devir birer medeniyet basamağıdır ve insaniyeti farklı zincirlerinden kurtarmıştır. Medeniyetin son devresi ise “malikiyet” ve “serbestiyet” devridir. Bu 5. devir, 3. ve 4. devirlerin maddi-manevi zincirlerinin kırıldığı bir dönemdir. “Malikiyet” ile ecirlikten, “serbestiyet” ile esirlikten tamamen azad olan insaniyet gerçek medeniyete kavuşacaktır. Bu doğuşu beklenen medeniyet, Kur’an’ın temellerini attığı bir medeniyetten başkası değildir.

Risale-i Nur’da Kur’an medeniyetinin beş temelinden bahsedilmiştir. Bunlar, 1-Hak/Adalet, 2-Fazilet, 3-Muavenet, 4-Hidayet/Hürriyet ve 5-Uhuvvettir.

Şöyle ki:

Medeniyet-i Kur’an esasları müsbettir. Beş müsbet esas üzere döner çarh-ı saadet: Nokta-i istinadı, kuvvete bedel haktır… Hedefinde menfaat yerine fazilettir… Hayattaki düsturu, cidal kıtal yerine düstur-u teavündür… Suret-i hizmetinde, heva heves yerine hüda-i hidayettir… Kitlelerin içinde cihetü’l-vahdeti de tard eder unsuriyet, hem de menfî milliyet. Hem onların yerine rabıta-i dindir, nisbet-i vatanîdir, alaka-i sınıfîdir uhuvvet-i imanî[4]

1-Hak/Adalet: Kur’an medeniyeti, hakka ve adalete dayanır. Yalnız insanın hukuku değil, karıncanın hukuku bile ihmal edilmemiştir. Hatta cansız maddelerin bile hukuku gözetilmiştir ki, yaratılış maksadının dışında herhangi bir şeyin harcanması israf kabul edilerek men edilmiştir. Kur’an medeniyetinde, bir insanı haksız yere öldürmek, tüm insanlığı öldürmekle eşdeğer görülmüştür. Birisinin günahı sebebiyle ailesine, akrabasına, milletine düşmanlık da yasaklanmıştır. Suçun şahsiliği esas olmuştur. Hatta bir kısım kötü özellikleri sebebiyle iyi birine düşmanlık etmek bile hoşgörülmemiştir. Kur’an medeniyetinin “hayatı haktır, kalbi marifettir, lisanı muhabbettir, aklı kanundur”.[5]

2-Fazilet: Kur’an medeniyetinin hedefi faziletli insanlardan meydana gelen faziletli bir toplumdur. Kur’an medeniyetindeki ihlâs, îsar gibi değerler insanı menfaatçilikten uzaklaştırır. Kur’an terbiyesiyle yetişen biri -ahiret menfaatlerini bile- kulluğunun, ibadetinin asıl gayesi olarak görmez. Allah’ın teveccühünü, rızasını ve muhabbetini kazanmaya çalışır. Bundandır ki, Eflatun’un fazilet şehri idealinin gerçeklik zemini ancak Kur’an medeniyetidir.[6] Asr-ı Saadet, faziletli medeni bir toplum yapısıyla model alınmaya şayestedir.

3-Muavenet: Kur’an medeniyetinin hayat prensibi muavenettir, yardımlaşmadır. En geniş manasıyla, Kur’anî bakışla kâinat tefekkür edildiğinde her tarafta yardımlaşma esası görülür. Unsurlar bitkilere, bitkiler hayvanlara, hayvanlar insanlara yardımcı olmak için yaratılmışlardır. Meleklerin yaratılışında ve vazifelerinde de aynı hakikat geçerlidir. Kur’an medeniyetinde, toplum hayatı yardımlaşma temelinde inşa edilir. Zekât emredilerek ve faiz yasaklanarak, yardımlaşmanın en etkin kanalları açılır ve en büyük engelleri ortadan kaldırılır. Zekât ve sadakanın, yalnız mal ile sınırlanmaması, ilim, fiil, söz, nasihat gibi tüm yardımlaşma imkânlarının teşvik edilmesi, Kur’an medeniyetinin büyük bir zenginliğidir.

4-Hidayet/Hürriyet (Hüda): Kur’an medeniyeti insanı gerçek manada hür kılarak, toplumun da hürriyetine yol açar. İnsan ya Allah’a kul olur veya başta kendisi olmak üzere tüm yaratılmışlara… Hürriyetini korumak adına Allah’a kul olmaktan içtinab edenler, nefsine, varlıklara, tabiata köle olmaya mahkûm olurlar. Kur’an medeniyetindeki hidayet esası, insanı külliyet mertebelerinde yükselterek hür kılar. Melekût, ahiret ve vücub âlemlerine kadar varlık mertebelerini inkişaf ettiren hidayet nimeti, insanı “muhatab-ı İlahi” makamıyla şereflendirir. Bu yönüyle iman, hidayet ve hürriyet, Kur’an medeniyetinin esaslarıdır. “Hürriyet imanın hassasıdır” diyen Bediüzzaman, iman/hidayet ile hürriyet arasında şu şekilde doğru orantılı bir ilişki kurmuştur: “Rabıta-i iman ile Sultan-ı Kâinata hizmetkâr olan adam, başkasına tezellül ile tenezzül etmeye ve başkasının tahakküm ve istibdadı altına girmeye o adamın izzet ve şehamet-i imaniyesi bırakmadığı gibi; başkasının hürriyet ve hukukuna tecavüz etmeyi dahi, o adamın şefkat-i imaniyesi bırakmaz. Evet, bir padişahın doğru bir hizmetkârı, bir çobanın tahakkümüne tezellül etmez. Bir biçareye tahakküme dahi o hizmetkâr tenezzül etmez. Demek iman ne kadar mükemmel olursa, o derece hürriyet parlar. İşte Asr-ı Saadet… [7]

5-Uhuvvet (İslamiyet/Müspet Milliyet): Kur’an medeniyetindeki cemaati ve toplumsal bağlar uhuvvet esasına dayanmaktadır. “Mü’minler ancak kardeştirler” ezeli hakikati öyle kopmaz bir bağdır ki, mü’minlerin ebedi ve uhrevi birlikteliğini netice vermiştir. Uhuvvet bağı, hamiyet, fedakârlık, sadakat gibi güzel ahlakın canlanmasını ve mükemmelleşmesini sağlar. Ölümün koparamadığı bağlarla bağlı olmak, ahlak ve seciyelerin de eksilmeksizin varolmasını temin eder. Uhuvvetin, kardeşliğin, güzel ahlakın esas olduğu bir toplumda ise huzur ve barış hâkimdir.


[1] Münazarat, s. 30.

[2] Münazarat, s. 137.

[3] Mektubat, s. 353.

[4] Sözler, s. 653.

[5] Münazarat, s. 23.

[6] Divan-ı Harb-i Örfi, s. 47. “İslamiyet ise, insaniyet-i kübrâ ve şeriat ise, medeniyet-i fuzla (en faziletli) olduğundan, âlem-i İslâmiyet, medine-i fazilet-i Eflâtuniye olmaya sezâdır.

[7] Münazarat, s. 59.

 

Happy
Happy
0 %
Sad
Sad
0 %
Excited
Excited
0 %
Sleepy
Sleepy
0 %
Angry
Angry
0 %
Surprise
Surprise
0 %